Aktywność górska w okresie zimowym wymaga użycia kilku rodzajów specjalistycznego wyposażenia niezbędnego do bezpiecznego poruszania się w trudnym terenie. Do sprzętu, którego posiadanie jest absolutną koniecznością należą raki. Konieczność ta dotyczy bardzo różnych form aktywności górskiej, od wspinaczki począwszy, poprzez skituring, na rekreacyjnej turystyce skończywszy.

Do czego i dla kogo?

Raki to obowiązkowe wyposażenie dla każdego kto podejmuje zimową działalność górską, zwłaszcza w górach typu alpejskiego. Są absolutnie niezbędne do wszelkich odmian zimowego alpinizmu, turystyki wysokogórskiej i skialpinizmu.

Wspinacze górscy często zaczynają kompletowanie ekwipunku od butów do zimowego wspinania i dobrania do nich odpowiedniej pary raków. Wspinanie zimowe w górach wymaga użycia raków. Bez względu na odmianę alpinistycznej aktywności są niezbędne w terenie mikstowym, śnieżno-lodowym, we wspinaniu po lodospadach oraz w drytoolingu. Raki do działalności wspinaczkowej są wąsko specjalizowane. Skonstruowane tak aby zapewnić solidne trzymanie na spionowanych formacjach terenowych.

W turystyce zimowej raki używane są coraz częściej. Na stałe zagościły w zestawach sprzętowych wśród turystów wysokogórskich. Szybko rosnąca popularność zimowych wędrówek górskich sprawiła, że asortyment raków turystycznych stał się bardzo duży.

Wybierać możemy pośród prostych raków paskowych aż po zaawansowane modele automatyczne wykonane z lekkich stopów aluminium. Zasadniczo raki dzielimy na paskowe, półautomatyczne i automatyczne. Ten sam podział obowiązuje dla raków turystycznych i wynika ze sposobu ich montażu do obuwia.

  • Raki paskowe. Posiadają system pasków i klamer, które przy montażu obejmują cholewkę buta i otrzymują raki we właściwej pozycji pod podeszwą. System paskowy jest najbardziej uniwersalny, bowiem można je mocować do ogromnej większości butów górskich. Jedyną przeszkodą może być zbyt miękka podeszwa. Coraz częściej, zamiast układu pasków, stosuje się elastyczne, szerokie obejmy ciasno opasujące cholewkę. Ten rodzaj występuje pod nazwą „raki koszykowe”. Najczęściej zęby w takich rakach są krótkie i nie pozwalają na wspinaczkę w lodzie o dużym nachyleniu. Raki tego typu nie dysponują dużą sztywnością co jest największą ich wadą. Może ona stać się przyczyną ich zsunięcia się z buta. Mocowanie raków paskowych bywa kłopotliwe, zwłaszcza w trudnych, zimowych warunkach. Takie raki najlepiej sprawdzą się podczas wędrówek po terenie nie obfitującym w strome podejścia o znacznym oblodzeniu. Będą za to dobrym wyborem na wędrówki po górach o nie alpejskim charakterze i na szlaki w niskich partiach gór wysokich.
  • Raki półautomatyczne. Korzystanie z nich wymaga specjalnego obuwia. Oprócz odpowiedniej sztywności musi posiadać charakterystyczny wpust w miejscu gdzie na pięcie podeszwa łączy się z cholewką. Raki półautomatyczne zaopatrzone są w tylnej części w kabłąk, który podczas ich instalacji wpasowuje się we wspomniane zagłębienie na pięcie buta. Zdecydowanie zwiększa to sztywność mocowania i sprawia, że raki bardzo dobrze trzymają się podeszwy. Półautomaty można wygodnie mocować w trudnych warunkach pogodowych ponieważ nie posiadają złożonego systemu pasków i klamer obniżającego ergonomię ich mocowania. Trwałość połączenia z obuwiem sprawia, że sporo modeli raków półautomatycznych dedykowana jest do zastosowań sportowych choćby wspinaczki górskiej w terenie śnieżnym i mikstowym. Większość modeli zaopatrzona jest w długie zęby, dobrze trzymające się zmrożonego podłoża. Odmiany przeznaczone do wspinaczki posiadają wygięte ku przodowi zęby atakujące wykorzystywane do pokonywania terenu śnieżno-lodowego o znacznym nastromieniu. Raki półautomatyczne świetnie sprawdzą się w nie tylko w zaawansowanej turystyce górskiej i wspinaczce, ale również w ambitnym skituringu  i jego ekstremalnej odmianie jaką jest skialpinizm.
  • Raki automatyczne. Najlepsze rozwiązanie do zastosowań wyczynowych. Dedykowane zwłaszcza do wspinaczki lodowej i drytoolingu, oraz ekstremalnego skialpinizmu. Wymagają zastosowania specjalistycznego obuwia zimowego. Buty, oprócz żłobienia na pięcie, muszą posiadać na czubku specjalnie żłobienie w rancie podeszwy umożliwiające mocowanie przedniego, metalowego kabłąka raków. Raki takie, dzięki eliminacji elastycznych pasków, bardzo ściśle przylegają do podeszwy, tworząc z nią zintegrowaną całość. Z uwagi na trwałość i sztywność połączenia z butami wypierają z zastosowań wyczynowych raki półautomatyczne. Często posiadają agresywne zęby atakujące ułatwiające działalność na stromych i trudnych technicznie lodospadach. Wraz z butami typu „skorupa” oferują niezrównaną solidność połączenia. Słabo nadają się za to do uprawiania turystyki długodystansowej. Na szlakach o charakterze beskidzkim, z uwagi na sztywność i długość zębów, mogą okazać się nie wygodne i długotrwała wędrówka z ich użyciem przyczynić się może do szybkiego zmęczenia stopy.
Raki półautomatyczneCamp Stalker
Raki półautomatyczne Camp Stalker

Materiał konstrukcyjny

Raki wykonuje się z twardych stopów aluminium lub ze stali. Pierwsze rozwiązanie stosuje się w najlżejszych konstrukcjach gdy szczególnie ważne jest osiągnięcie najniższej wagi. Wadą takich raków jest dość niska wytrzymałość i szybkie ścieranie. Mankamenty te uwypuklają się podczas częstego kontaktu ze skałą i twardym lodem. Raki stalowe są cięższe od aluminiowych, za to cechują się dużą wytrzymałością i bardzo wolno ulegają ścieraniu przez co nie łatwo się tępią. Stal posiada większą elastyczność od aluminium dzięki czemu raki z niej zrobione są nieporównanie bardziej odporne na ułamanie zębów w trakcie dynamicznego rąbania stopni podczas technicznej wspinaczki.

Raki aluminiowe będą odpowiednim wyborem do działalności turystycznej. Ich niewielką wagę docenić powinni turyści długodystansowi, dla których ciężar ekwipunku ma duże znaczenie. Uwagę na nie powinni zwrócić skiturowcy i skialpiniści, dla których niska waga sprzętu ma także niebagatelne znaczenie.

Raki skiturowe Ski Tour New Matic fot. Grivel
Raki skiturowe Ski Tour New Matic fot. Grivel

Cechy konstrukcyjne i ważne dodatki

Najczęściej liczba zębów w rakach to od 10 do 14. Z tej liczby, klasyczne konstrukcje posiadają dwa przednie zęby atakujące. Z reguły, im więcej zębów, tym lepsza przyczepność, szczególnie na płaskiej powierzchni. Niestety liczba zębów idzie w parze z wagą. Do turystyki i skituringu można rozważyć zakup raków wyposażonych w 10 zębów. Przeszkodą w takim wyborze będą buty na długie stopy. W takim przypadku zajdzie konieczność powiększenia rozstawu dwóch modułów w rakach przez co na odcinku śródstopia będzie za mało zębów lub ich zabraknie. Na tę okoliczność powinniśmy rozważyć zakup raków z większą liczbą zębów.

Liczba zębów przednich (atakujących) także ma duże znaczenie. Wyodrębnia się trzy grupy:

  • Raki z jednym zębem (monopointy). Są to raki techniczne, wspinaczkowe. Najlepsze na teren mikstowy oraz twardy, zwarty lód. Najczęściej wybierane również przez wspinaczy drytoolingowych. Nie są dobrym wyborem do zastosowań w turystyce i skituringu.
  • Raki z dwoma zębami (dualpointy). Rozwiązanie uniwersalne. Nadaje się do turystyki, skituringu jak i wspinaczki zimowej. Przy pokonywaniu trudności lodowych raki z dwoma zębami zapewniają bardzo dobrą stabilność. Szczególnie dobre do kruchego lodu oraz twardego, zbitego śniegu z lodową skorupą.
  • Raki bez zębów przednich. Najczęściej w wersji paskowej lub koszykowej. Lekkie i o krótkich zębach. Nadają się wyłącznie do zastosowań turystycznych, z wyłączeniem turystyki wysokogórskiej.

 

Ważnym elementem wyposażenia raków są wkładki przeciwśniegowe. Występują w formie płaskich elementów umieszczonych pomiędzy zębami raków. Dobrej jakości wkładki zapobiegają gromadzeniu się zbrylonego śniegu pod butami. Zjawisko to utrudnia poruszanie się w rakach, wymuszając regularne i uciążliwe usuwanie spod butów przyklejonych, śnieżnych brył.

Techniczne raki wspinaczkowe o sztywnej konstrukcji Grivel Rambo 4 fot. Grivel

Jaki wybór?

Do zimowego trekkingu po górach pozbawionych wysokogórskiego terenu zalecam zaopatrzenie się w lekkie raki aluminiowe. Sposób ich mocowania do obuwia dostosowałbym do rodzaju posiadanych butów. W ramach zmniejszenia wagi rozważyć można zastosowanie raczków, czyli nakładek na przednią część buta wyposażonych w krótkie zęby. Raczki mocuje się za pomocą pasków bez względu na typ posiadanych butów.

Raki aluminiowe będą również świetnym wyborem dla skialpinistów. W tym przypadku nie ma jednak prostych reguł ich doboru do obuwia. Dzieje się tak ponieważ producenci butów skiturowych priorytetowo traktują kompatybilność z wiązaniami narciarskimi na dalszy plan spychając możliwości swobodnego dobrania pasujących raków. Zalecam sprawdzenie zgodności raków, przymierzając je przed zakupem do używanych przez nas butów.

Raki do turystyki wysokogórskiej i wspinaczki powinny być wykonane ze stali. Najlepiej z mocowaniem półautomatycznym lub automatycznym. Liczba zębów atakujących powinna być dobrana do aktywności górskiej, którą najczęściej podejmujemy (patrz wyżej).

Przed dokonaniem zakupu szczególną uwagę zwróćmy na sztywność butów, z którymi zamierzamy używać naszych raków. Miejmy na uwagę prostą zasadę, że raki automatyczne najlepiej współpracują ze sztywnymi podeszwami górskich butów zimowych. Do raków koszykowych i paskowych sztywność podeszwy, oczywiście w granicach rozsądku, ma znaczenie drugorzędne.

Raki automatyczne na butach skiturowych fot. Grivel
Raki automatyczne na butach skiturowych fot. Grivel

Privacy Preference Center